چرا جوش می زنیم؟ چطور آن را درمان کنیم؟

آکنه زمانی ایجاد می‌شود که منافذ پوست (پُرس‌ها) توسط چربی، سلول‌های مرده پوست، باکتری یا آلودگی مسدود شوند. این انسداد منجر به بروز جوش یا لکه‌های پوستی می‌شود که ممکن است به‌صورت خفیف یا شدید ظاهر شوند.

اگر مرتباً دچار جوش می‌شوید، به‌ویژه اگر این جوش‌ها به‌صورت همزمان و مکرر ظاهر شوند، احتمالاً به یک شکل از آکنه مبتلا هستید. آکنه به‌طور رسمی یک بیماری پوستی محسوب می‌شود.

آمار شیوع آکنه

بر اساس تحقیقات، حدود ۹.۴ درصد از جمعیت جهان با آکنه درگیر هستند. در ایالات متحده، آکنه شایع‌ترین مشکل پوستی است که توسط آکادمی پوست آمریکا (AAD) گزارش شده است.

آکنه معمولاً تهدیدی برای سلامت کلی بدن ایجاد نمی‌کند، اما در موارد شدید می‌تواند دردناک باشد. همچنین، اگر درمان نشود یا به‌درستی با آن برخورد نشود، ممکن است باعث ایجاد جای جوش و اسکارهای دائمی روی پوست شود.

جوش‌ها، به‌ویژه زمانی که در نواحی قابل‌دید بدن مانند صورت ظاهر می‌شوند، می‌توانند تأثیر زیادی بر عزت‌نفس و اعتمادبه‌نفس افراد بگذارند. در برخی موارد، آکنه می‌تواند موجب اضطراب یا حتی افسردگی شود.

خبر خوب: آکنه قابل درمان است

اگرچه آکنه ممکن است مزمن باشد یا به‌صورت دوره‌ای عود کند، اما درمان‌های مؤثری برای کنترل آن وجود دارد. روش‌های درمانی متنوعی وجود دارند که می‌توانند:

• تعداد جوش‌ها را کاهش دهند
• از بروز مجدد آنها جلوگیری کنند
• احتمال ایجاد جای زخم را کاهش دهند

در ادامه مقاله، به بررسی کامل علائم، علل، انواع آکنه و راهکارهای درمانی و پیشگیری خواهیم پرداخت.

جوش‌ها انواع مختلفی دارند و اگر دچار آکنه باشید، احتمالاً با ترکیبی از این انواع مواجه می‌شوید.

شایع‌ترین ضایعات پوستی در آکنه، جوش‌های سرسیاه و سرسفید هستند که هر دو تحت عنوان کومدون (Comedone) شناخته می‌شوند.

جوش‌های سرسیاه (Blackheads): این نوع کومدون‌ها در سطح پوست باز هستند. برخلاف تصور رایج، رنگ تیرهٔ آن‌ها به دلیل تماس با هوا و اکسید شدن چربی‌ها است، نه وجود آلودگی.

جوش‌های سرسفید (Whiteheads): این جوش‌ها زیر سطح پوست باقی می‌مانند و به‌صورت برجستگی‌های کوچک و به رنگ پوست ظاهر می‌شوند. چون دهانه آن‌ها بسته است، اکسید نمی‌شوند و رنگ تیره پیدا نمی‌کنند.

برخی از انواع آکنه‌ها التهابی هستند و احتمال ایجاد جای زخم در آن‌ها بیشتر است:

پاپول (Papules): برجستگی‌های کوچک، قرمز و دردناکی که در اثر التهاب فولیکول مو ایجاد می‌شوند.

پوستول (Pustules): جوش‌های قرمزی که نوک آن‌ها حاوی چرک است و به‌راحتی قابل تشخیص‌اند.

ندول (Nodules): توده‌های سفت و دردناک در زیر پوست که معمولاً عمیق‌تر از سایر جوش‌ها هستند و به درمان‌های قوی‌تری نیاز دارند.

کیست‌ها (Cysts): برآمدگی‌های بزرگ و دردناکی در زیر پوست که حاوی چرک هستند و معمولاً منجر به اسکار و جای زخم می‌شوند.

شناخت نوع جوش‌ها، اولین گام در انتخاب درمان مناسب آکنه است.

علائم آکنه چیست؟

آکنه می‌تواند در هر نقطه‌ای از بدن ظاهر شود، اما شایع‌ترین محل‌های بروز آن شامل موارد زیر هستند:

• صورت و گردن
• کمر
• شانه‌ها
• قفسه سینه

جوش‌ها ممکن است باعث ایجاد بافت ناهموار و زبر روی پوست شوند.

همچنین در صورت ابتلا به آکنه، ممکن است موارد زیر را نیز تجربه کنید:

• تغییر رنگ پوست، مانند لکه‌های تیره یا نواحی قرمز (هایپرپیگمنتیشن)
• تورم و التهاب
• درد یا حساسیت در لمس (یا حتی بدون لمس)

آکنه می‌تواند باعث ایجاد جای زخم یا تغییر رنگ دائمی پوست نیز شود.

نکته مهم: ترکاندن جوش‌ها خطر به‌جا ماندن جای زخم را افزایش می‌دهد. هرچند ممکن است وسوسه‌انگیز باشد، بهتر است از این کار خودداری کنید و از روش‌های درمانی مؤثر و ایمن استفاده کنید.

عوامل خطر آکنه | چه کسانی بیشتر در معرض جوش هستند؟

پزشکان هنوز دقیق نمی‌دانند چرا برخی افراد بیشتر دچار آکنه می‌شوند، اما عوامل متعددی شناسایی شده‌اند که می‌توانند خطر ابتلا به آکنه را افزایش دهند یا آن را تشدید کنند:

• تغییرات هورمونی ناشی از بلوغ یا بارداری
• سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS) و سایر اختلالات غدد درون‌ریز
• سیگار کشیدن
• کم‌خوابی و اختلال در خواب
• استرس و فشارهای روانی
• استفاده از محصولات آرایشی و بهداشتی چرب مانند کرم‌ها، مرطوب‌کننده‌ها یا شوینده‌های حاوی روغن زیاد
• مصرف برخی داروها از جمله لیتیوم، برخی قرص‌های ضدبارداری هورمونی، داروهای ضدتشنج و کورتون‌ها
• سابقه خانوادگی آکنه

چرا در دوران بلوغ بیشتر جوش می‌زنیم؟

بیشترین احتمال ابتلا به آکنه در دوران بلوغ وجود دارد. در این مرحله از زندگی، بدن دچار تغییرات هورمونی گسترده‌ای می‌شود که یکی از نتایج آن، افزایش تولید چربی (سبوم) در پوست است. این چربی اضافی می‌تواند منجر به بسته شدن منافذ پوست و ایجاد جوش شود.

آکنه هورمونی در دوران نوجوانی معمولاً با رسیدن به بزرگسالی کاهش می‌یابد و حتی ممکن است به طور کامل برطرف شود.

آیا رژیم غذایی در آکنه تأثیر دارد؟

طبق یک مرور علمی در سال ۲۰۲۱، برخی رژیم‌ها ممکن است در کاهش یا افزایش آکنه نقش داشته باشند:

رژیم با شاخص گلیسمی پایین: کاهش مصرف کربوهیدرات‌های ساده و قندهای افزوده، ممکن است باعث کاهش جوش شود.

لبنیات: مصرف شیر یا بستنی ممکن است در برخی افراد باعث تشدید آکنه شود، اما پنیر و سایر محصولات لبنی غیرشیر معمولاً چنین اثری ندارند.

چربی‌ها و اسیدهای چرب: اسیدهای چرب امگا ۳ و امگا ۶ ممکن است به کاهش التهاب و جوش کمک کنند.

رژیم وگان یا گیاه‌خواری: با وجود مزایای عمومی برای سلامت، شواهد کافی برای اثربخشی این رژیم‌ها در کاهش آکنه وجود ندارد.

پروبیوتیک‌ها: مصرف مواد غذایی تخمیری مانند ماست یا مکمل‌های پروبیوتیک ممکن است به بهبود سلامت پوست کمک کند، اما شواهد علمی قوی برای تأثیر مستقیم آن‌ها بر درمان آکنه هنوز وجود ندارد.

چگونه آکنه تشخیص داده می‌شود؟

اگر فکر می‌کنید که به آکنه مبتلا هستید، بهترین اقدام این است که با یک متخصص پوست دارای بورد تخصصی مشورت کنید.

متخصص پوست با بررسی دقیق پوست شما می‌تواند:

نوع ضایعات (جوش‌ها) را شناسایی کند

شدت آکنه را ارزیابی نماید

بر اساس نوع آکنه و شدت آن، برنامه درمانی مناسب طراحی کند

تشخیص زودهنگام آکنه می‌تواند از پیشرفت آن، باقی ماندن جای زخم و تأثیرات منفی بر روحیه جلوگیری کند. بنابراین، اگر جوش‌های مداوم یا التهابی دارید، مراجعه به متخصص پوست را پشت گوش نیندازید.

درمان آکنه

درمان آکنه معمولاً به شدت آن بستگی دارد. روش‌های درمانی متفاوتی برای آکنه‌های خفیف تا شدید وجود دارد که می‌تواند به کاهش جوش‌ها و جلوگیری از ایجاد موارد جدید کمک کند.

آکنه خفیف

برای آکنه‌های خفیف، می‌توان از محصولات بدون نسخه (OTC) مانند کرم‌ها، شوینده‌ها و درمان‌های نقطه‌ای استفاده کرد. این محصولات معمولاً حاوی ترکیبات زیر هستند:

بنزوئیل پراکسید: این ماده به خشک شدن جوش‌های موجود کمک می‌کند، باکتری‌های مولد آکنه را از بین می‌برد و از تشکیل جوش‌های جدید جلوگیری می‌کند.

سالیسیلیک اسید: این ماده به لایه‌برداری پوست کمک کرده و از انسداد منافذ توسط سلول‌های مرده و باکتری‌ها پیشگیری می‌کند.

استفاده منظم از این ترکیبات می‌تواند به کاهش قابل توجه جوش‌ها در مراحل اولیه کمک کند.

آکنه متوسط

اگر پس از چند هفته استفاده منظم از محصولات بدون نسخه (OTC) همچنان علائم آکنه را تجربه می‌کنید، بهتر است به متخصص پوست یا پزشک عمومی مراجعه کنید.

برای آکنه با شدت متوسط، ممکن است درمان‌های زیر توسط پزشک تجویز شود:

بنزوئیل پراکسید با دوز بالاتر (نسخه‌ای)

آنتی‌بیوتیک‌های موضعی مانند اریترومایسین یا کلیندامایسین

رتینوئیدها مانند رتینول یا ترتینوئین برای کمک به تنظیم چرخه سلولی پوست

در برخی موارد، پزشک ممکن است استفاده از آنتی‌بیوتیک خوراکی یا قرص‌های جلوگیری از بارداری حاوی هورمون را برای تنظیم سطح هورمون‌ها و کنترل آکنه توصیه کند.

نکته مهم: مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها معمولاً برای مدت کوتاهی توصیه می‌شود تا بدن به دارو مقاوم نشود و در برابر عفونت‌ها آسیب‌پذیر نگردد.

آکنه شدید

برای درمان آکنه شدید، معمولاً نیاز به مراجعه به متخصص پوست و استفاده از ترکیب چند درمان همزمان وجود دارد. پزشک ممکن است یکی یا چند مورد از روش‌های زیر را توصیه کند:

آنتی‌بیوتیک خوراکی

بنزوئیل پراکسید

آنتی‌بیوتیک موضعی

رتینوئید موضعی

در مواردی، پزشک ممکن است استفاده از قرص‌های ضدبارداری هورمونی یا ایزوترتینوئین خوراکی (با نام تجاری آکوتان - Accutane) را نیز توصیه کند.

ایزوترتینوئین یک داروی مشتق از ویتامین A است که برای درمان آکنه ندولار شدید استفاده می‌شود. این دارو می‌تواند عوارض جانبی جدی داشته باشد و معمولاً تنها زمانی تجویز می‌شود که سایر درمان‌ها پاسخگو نباشند.

♦آیا می‌توان در دوران بارداری داروی آکنه مصرف کرد؟

بسیاری از داروهای درمان آکنه — از جمله ایزوترتینوئین (Accutane) — می‌توانند عوارض جدی و خطرناکی برای جنین داشته باشند.

اگر قصد بارداری دارید یا فکر می‌کنید ممکن است باردار باشید، حتماً با پزشک یا متخصصی که دارو را برایتان تجویز کرده صحبت کنید تا مشخص شود آیا ادامه مصرف دارو بی‌خطر است یا خیر.

تیم درمانی شما می‌تواند گزینه‌های جایگزین و ایمن برای درمان آکنه در دوران بارداری را نیز به شما پیشنهاد دهد.

روش‌های درمانی تخصصی برای آکنه شدید

در موارد آکنه شدید یا ماندگار، ممکن است متخصص پوست انجام برخی روش‌های پزشکی را توصیه کند تا جوش‌ها کاهش یابند و از ایجاد جای جوش (اسکار) جلوگیری شود. این روش‌ها با کاهش تولید چربی پوست یا برداشتن لایه‌های آسیب‌دیده پوست عمل می‌کنند. از جمله این درمان‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

1. درمان فتودینامیک (Photodynamic Therapy یا PDT)

در این روش از ترکیب داروی فعال‌کننده نوری و نور مخصوص یا لیزر استفاده می‌شود تا باکتری‌های مولد آکنه را از بین ببرد و تولید چربی پوست را کاهش دهد. برخی دیگر از درمان‌های لیزری نیز می‌توانند به بهبود آکنه و جای جوش کمک کنند.

2. درم‌ابریژن (Dermabrasion)

درم‌ابریژن یک نوع لایه‌برداری عمیق پوست است که با استفاده از برس چرخان، لایه‌های رویی پوست را حذف می‌کند. این روش بیشتر برای درمان جای زخم و اسکار آکنه مناسب است، نه خود آکنه فعال.
میکرودرم‌ابریژن نوع ملایم‌تری از این درمان است که به حذف سلول‌های مرده پوست کمک می‌کند.

3. پیلینگ شیمیایی (Chemical Peel)

در این روش، با استفاده از مواد شیمیایی خاص، لایه‌های رویی پوست برداشته می‌شود تا پوست تازه و کم‌عارضه‌تری نمایان شود. این درمان معمولاً برای اسکارهای خفیف آکنه مؤثر است.

4. تزریق کورتون (Cortisone Injections)

تزریق مستقیم کورتون به درون جوش‌های بزرگ و کیستی می‌تواند التهاب را به‌سرعت کاهش دهد و روند بهبودی را تسریع کند. این روش معمولاً در کنار سایر درمان‌های آکنه استفاده می‌شود.

درمان‌های خانگی برای آکنه

احتمالاً با انواع و اقسام درمان‌های خانگی آکنه برخورد کرده‌اید. اما همان‌طور که ممکن است تجربه کرده باشید، همه این روش‌ها مؤثر نیستند. بعضی از آن‌ها حتی می‌توانند آکنه را بدتر کنند.

به جای استفاده از خمیر دندان روی جوش، بهتر است از روش‌های خانگی ایمن و اثربخش زیر استفاده کنید:

1. استفاده از روغن درخت چای (Tea Tree Oil)

روغن درخت چای خاصیت ضدباکتری دارد و می‌تواند به کاهش التهاب و باکتری‌های مولد آکنه کمک کند. از آن به‌صورت موضعی و رقیق‌شده استفاده کنید.

2. استفاده از آلوئه‌ورا

ژل آلوئه‌ورا خواص ضدالتهابی و تسکین‌دهنده دارد و می‌تواند قرمزی و تحریکات پوستی ناشی از آکنه را کاهش دهد.

3. ماسک عسل طبیعی

عسل خام خاصیت آنتی‌باکتریال دارد و می‌تواند به کاهش التهاب پوست و پاکسازی منافذ کمک کند. یک لایه نازک عسل روی پوست بمالید و پس از ۱۰–۱۵ دقیقه بشویید.

4. استفاده از چای سبز روی پوست

چای سبز حاوی آنتی‌اکسیدان‌هایی است که می‌توانند چربی و باکتری‌های پوست را کاهش دهند. می‌توانید چای سبز دم‌کرده را پس از خنک شدن با پد روی صورت بزنید.

5. صورت خود را لمس نکنید

تماس مکرر دست با صورت می‌تواند چربی و باکتری را به پوست منتقل کرده و منجر به بروز جوش‌های جدید شود.

6. هرگز جوش‌ها را فشار ندهید

فشار دادن یا ترکاندن جوش‌ها باعث افزایش احتمال ایجاد جای زخم می‌شود و ممکن است باکتری‌ها را در سطح پوست پخش کند.

پیش آگهی افراد مبتلا به آکنه

بدیهی است که هیچ‌کس نباید به خاطر آکنه قضاوت یا سرزنش شود. اما واقعیت این است که داشتن آکنه می‌تواند باعث احساس ناراحتی، انزوا و کاهش اعتمادبه‌نفس شود.

اگرچه ممکن است شرایط پوستتان ناخوشایند باشد، اما به یاد داشته باشید که شما تنها نیستید. تقریباً همه افراد در مقطعی از زندگی خود دچار جوش می‌شوند، و بسیاری از افراد حتی در بزرگسالی نیز با آکنه درگیر هستند.

خبر خوب این است که:

امروزه درمان‌های مؤثر زیادی برای آکنه وجود دارد. با شروع درمان مناسب، ممکن است به‌تدریج طی چند هفته شاهد بهبود پوست خود باشید.

شروع درمان در مراحل اولیه نه تنها به بهبود سریع‌تر کمک می‌کند، بلکه می‌تواند از ایجاد جای جوش و اسکارهای دائمی نیز پیشگیری کند. اگر پیش‌تر دچار جای جوش شده‌اید، متخصص پوست می‌تواند روش‌هایی را برای کاهش و بهبود ظاهر اسکارها به شما پیشنهاد دهد.

البته حتی با درمان، ممکن است گاهی فازهای عود و تشدید آکنه اتفاق بیفتد. در چنین شرایطی، ممکن است نیاز به درمان‌های مکمل یا بلندمدت باشد.

بهترین کار این است که با یک متخصص پوست مشورت کنید تا برنامه درمانی متناسب با شدت و نوع آکنه شما تنظیم شود و بتوانید از بروز جوش‌های مکرر یا شدید جلوگیری کنید.

چطور از بروز آکنه پیشگیری کنیم؟

اگرچه همیشه نمی‌توان به‌طور کامل از آکنه جلوگیری کرد، اما می‌توان با رعایت برخی نکات ساده در خانه، احتمال ایجاد جوش یا بروز آکنه را کاهش داد.

برای پیشگیری از آکنه، این نکات را در نظر بگیرید:

روزانه صورت خود را با شوینده فاقد چربی بشویید.

از شوینده‌های ضد آکنه بدون نیاز به نسخه استفاده کنید تا چربی اضافه پوست پاک شود.

از محصولات آرایشی و مراقبتی بر پایه آب یا دارای برچسب non-comedogenic (غیر کومدون‌زا) استفاده کنید؛ این محصولات کمتر باعث انسداد منافذ پوست می‌شوند.

از مصرف محصولات حاوی روغن خودداری کنید.

همیشه قبل از خواب آرایش خود را پاک کرده و پوست صورت را کاملاً تمیز کنید.

پس از ورزش یا تعریق، صورت خود را بشویید یا دوش بگیرید.

موهای بلند خود را از صورت دور نگه دارید؛ بستن موها می‌تواند کمک‌کننده باشد.

از کلاه، هدبند یا لباس‌های تنگی که روی نواحی مستعد جوش قرار می‌گیرند، اجتناب کنید.

یک رژیم غذایی متعادل داشته باشید و آب کافی بنوشید.

سعی کنید سطح استرس خود را کاهش دهید.

اگر با وجود رعایت این نکات، همچنان با آکنه درگیر هستید، مشاوره با یک متخصص پوست می‌تواند به شما کمک کند تا راهکارهای تخصصی‌تری برای کنترل و پیشگیری دریافت کنید.

جمع‌بندی نهایی

آکنه می‌تواند آزاردهنده و مداوم باشد، اما خوشبختانه راهکارهای درمانی مؤثری برای کاهش جوش‌ها و بهبود ظاهر پوست وجود دارد.

اگر با جوش‌های دردناک یا مقاوم مواجه هستید، مراجعه به متخصص پوست می‌تواند به شما کمک کند تا یک برنامه درمانی شخصی‌سازی‌شده برای نوع پوست‌تان طراحی کنید؛ برنامه‌ای که نه‌تنها به کنترل آکنه کمک می‌کند، بلکه از ایجاد جای جوش نیز جلوگیری خواهد کرد.